رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) در حدیثی می فرماید: من أخلص للَّه‌ أربعين‌ صباحا ظهرت ينابيع الحكمة من قلبه على لسانه.

این حدیث بسیار پر معنا است. کسی که چهل روز اعمالش خالصانه باشد چشمه های حکمت (نه یک چشمه ی حکمت) که همان علم است از قلبش بر زبانش جاری می شود.

علم بر دو قسم است: یک نوع علمی است که در مدارس می خوانیم و باید بخوانیم و این نوع علم گاه واجب عینی است و گاه کفایی. نوع دیگر، علم الهی است که از طرف خداوند به انسان تعلیم داده می شود. این علم از راه سیر و سلوک و تهذیب نفس و مانند آن ایجاد می شود و یک راه آن این است که چهل روز انسان اعمالش را خالصانه برای خدا انجام دهد. تجربه هم همین را نشان داده است که بعد از چهل روز مسائلی برای انسان شفاف می شود که سابقا آن را نمی دانست.

البته اخلاص خود دارای درجاتی است. یک نوع اخلاص به گونه ای است که فرد ریا کار نیست ولی به سبب اینکه این چشمه ها برایش ایجاد شود خلوص نیّت به خرج می دهد. این اخلاص صد در صد نیست. مانند کسی که نماز شب می خواند تا روزی اش فراوان شود. چنین کسی هرچند مخلص است ولی از اخلاص پائین تری بهره دارد. مانند کسی که اعمال خوب را برای رسیدن به بهشت و یا رهایی از دوزخ به جا می آورد. اخلاص خالص آن است که فقط برای خداوند باشد. همان گونه که امیر مؤمنان می فرماید: إِلَهِي مَا عَبَدْتُكَ خَوْفاً مِنْ عِقَابِكَ وَ لَا طَمَعاً فِي ثَوَابِكَ وَ لَكِنْ وَجَدْتُكَ‌ أَهْلًا لِلْعِبَادَةِ فَعَبَدْتُكَ.

درجات اخلاص ارتباط به درجاتی از ینابیع علم دارد و هرقدر عمل انسان خالص تر باشد آن ینابیع هم بیشتر می باشد.