رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) در حدیثی می فرماید: اتَّقِ اللَّهَ حَيْثُمَا كُنْتَ وأَتْبِعِ السَّيِّئَةَ الْحسنةَ تَمْحُهَا، وخَالقِ النَّاسَ بخُلُقٍ حَسَنٍ.[1]

رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) در این حدیث به سه دستور اشاره می کند که اگر انسان به آنها عمل کند به خیر دنیا و خیر آخرت دسترسی می یابد.

دستور اول، دستور به تقوای الهی در هر کجا است؛ چه انسان در میان جمعیت باشد یا در خلوت یا در اوج قدرت باشد و یا در نهایت ذلت.

تقوا همان حالت خداترسی است که در انسان ایجاد می شود که مانع از انجام گناهان می گردد. تقوا دارای درجاتی است که از تقوای عادی که «ما دون العدالة» است شروع می شود تا تقوای به معنای عدالت و تقوای ما فوق عدالت و مقام عصمت می رسد. همه ی این موارد داخل تحت تقوا است. اگر این تقوا رعایت شود قسمت مهمی از مشکلات، حل می گردد.

سپس در دستور دوم می فرماید: اگر کسی گناهی می کند آن را با کار خوب جبران کند. نمی توان گفت که انسان همیشه از سیئه برکنار است بنا بر این اگر گناهی مرتکب شد باید آن را جبران کند.

ضمنا از این دستور استفاده می شود که توبه فقط به گفتن «استغفر الله» نیست بلکه باید آن کار بد را با کار خیر جبران کرد. از این رو در آیات قرآن تعبیراتی مانند: ﴿تابُوا وَ أَصْلَحُوا﴾[2] وجود دارد که بیان می کند همراه توبه، اصلاح هم باید وجود داشته باشد. این اصلاح کردن مصادیقی دارد که یکی از آنها همان جبران کردن سیئه به حسنه می باشد.

دستور سوم این است که با مردم با خُلق حَسَن معامله کند. این موجب می شود که دنیای انسان هم به خوبی اداره شود. همان گونه که دو دستور اول و دوم، آخرت انسان را تأمین می کنند.

بنا بر این این سه دستور ضامن سعادت انسان در دنیا و آخرت خواهد بود.

99/09/17

[1] نهج الفصاحة، ابوالقاسم پاینده، ج1، ص163، حدیث 46.
[2] بقره/سوره2، آیه160.